Ubuntu’da Git Nasıl Kurulur

Giriş

Versiyon kontrol sistemleri yazılım geliştirmenin olmazsa olmazlarından biridir. Kod üzerinde yaptığın değişiklikleri kaydetmene, gerekirse eski haline dönmene ve farklı sürümler oluşturabilmene imkân tanır. Git ise bu işin en popüler araçlarından biridir. Birçok proje Git depolarında saklanır ve GitHub, GitLab ile Bitbucket gibi platformlar sayesinde ekipler kodlarını kolayca paylaşır, birlikte çalışır.

Bu rehberde, Git’i bir Ubuntu server üzerinde kurup yapılandıracağız.
İki yöntemden bahsedeceğiz: Ubuntu’nun kendi paket yöneticisi apt ile kurulum ve kaynak koddan derleyerek kurulum.
Her yöntemin farklı avantajları vardır; ihtiyacına göre tercih edebilirsin. Kurulumdan sonra da ilk yapılandırmayı yapıp Git’i kullanmaya başlayacağız.

Özet Notlar

• Git, kod değişikliklerini takip etmeni, önceki sürümlere dönmeni ve ekip arkadaşlarınla iş birliği yapmanı sağlayan dağıtık bir versiyon kontrol sistemidir.
• Ubuntu’da Git’i hızlıca kurmak için apt paket yöneticisi kullanılabilir.
• En güncel sürüm için Git’i kaynak koddan derleyip kurabilirsin.
• Kurulumdan sonra kullanıcı adı ve e-posta adresini ayarlaman gerekir.
• git config --global user.name "Adınız" → commit’lerde görünecek adı belirler.
• git config --global user.email "[email protected]" → commit’lerde görünecek e-postayı belirler.
• Kurulumu doğrulamak için git --version komutunu çalıştırabilirsin.
• Git, Windows Subsystem for Linux (WSL) üzerinde de tıpkı Ubuntu’da olduğu gibi kurulup kullanılabilir.

Ön Gereksinimler

Bir Ubuntu server üzerinde root dışı, sudo yetkisine sahip bir kullanıcı hesabına ihtiyacın olacak.
Bunu ayarlamak için Ubuntu İle İlk Sunucu Kurulumu yazımızı takip edebilirsin.

Sunucunu ve kullanıcı hesabını hazırladıysan artık başlayabilirsin.

Varsayılan Paketlerle Git Kurulumu

Git’i hızlıca kurmak ve kararlı, yaygın kullanılan bir sürümü tercih etmek istiyorsan bu yöntem en uygunudur.
Eğer en güncel sürümü istiyorsan, doğrudan kaynak koddan kurulum bölümüne geçip istediğin sürümü seçebilirsin.

Git senin Ubuntu server üzerinde kurulu olabilir.
Bunu kontrol etmek için şu komutu çalıştırabilirsin:

git --version

Eğer aşağıdakine benzer bir ekran çıktısı görüyorsan, Git zaten kurulu demektir:

git version 2.34.1

Eğer Git sürümün eski ise güncellemen gerekebilmektedir. Sonrasında sürümünü ayarlamaya devam edebilirsin.
Eğer herhangi bir ekran çıktısı görmediysen, Git’i Ubuntu’nun varsayılan paket yöneticisi APT ile kurman gerekir.

Öncelikle paket yöneticini güncellemek için şu komutu çalıştır:

sudo apt update

Güncelleme tamamlandıktan sonra Git’i kurabilirsin:

sudo apt install git

Kurulumun doğru yapıldığından emin olmak için şu komutu çalıştır ve ekran çıktıyı kontrol et:

git --version

Git başarıyla kuruldu ise devamında kurulumu tamamlamak için Git’i Yapılandırma bölümüne geçebilirsin.

Kaynak Koddan Git Kurulumu

Git’i daha esnek bir şekilde kurmak istiyorsan, yazılımı kaynak koddan derleyebilirsin.
Bu yöntem biraz daha uzun sürebilir ve paket yöneticisiyle otomatik güncellenmez.
Ama en güncel sürümü indirmeni sağlar ve istersen özelleştirmeler yapabilirsin. Kurulumu kontrol etme imkânı sunar.

Sunucunda yüklü olan Git sürümünü kontrol edebilmek için şu komutu çalıştır:

git --version

Başlamadan önce, Git’in ihtiyaç duyduğu bazı paketleri kurmamız gerekiyor.
Bu paketler Ubuntu’nun varsayılan depolarında mevcuttur. Önce paket listesini güncellemeli ve ardından gerekli bağımlılıkları yüklemelisin:

sudo apt update
sudo apt install libz-dev libssl-dev libcurl4-gnutls-dev libexpat1-dev gettext cmake gcc

Gerekli paketleri yükledikten sonra geçici olarak bir klasör oluştur ve klasörün içine girin.
Git’in sıkıştırılmış dosyasını yani (tarball)'ı buraya indireceğiz.

mkdir tmp
cd tmp

Git project website üzerinden tarball list sayfasına gidip istediğin sürümü indirebilirsin.
Bu yazıyı hazırladığımız sırada en güncel sürüm 2.51.0 idi, örnek olarak biz bu sürümü indireceğiz.

Bunun için curl kullanıp dosyayı git.tar.gz ismiyle kaydediyoruz:

curl -o git.tar.gz https://mirrors.edge.kernel.org/pub/software/scm/git/git-2.51.0.tar.gz

İndirdiğin Git'in sıkıştırılmış tarball dosyasını aç:

tar -zxf git.tar.gz

Şimdi yeni oluşturulan Git klasörüne geç:

cd git-*

Artık paketi derleyip kurabilirsin. Bunun için şu iki komutu sırayla çalıştır:

make prefix=/usr/local all
sudo make prefix=/usr/local install

Şimdi terminal oturumunu yenile ki az önce kurduğumuz Git sürümü kullanılmaya başlansın:

exec bash

Artık kurulumun başarılı olup olmadığını görmek için sürümü kontrol edebilirsin:

git --version

Git artık başarıyla kuruldu, şimdi yapılandırmayı tamamlayabilirsin.

Git’i Yapılandırma

Git sürümünü hazır olduğuna göre bir sonraki adım ayarlarını yapmak.
Böylece oluşturduğun commit mesajlarında doğru bilgilerin yer alır ve projelerini daha düzenli şekilde yönetebilirsin.

Bu ayarları yapmak için git config komutunu kullanıyoruz.
Git, her commit içine senin adını ve e-posta adresini ekler, bu yüzden bunları tanımlaman gerekir.

Aşağıdaki komutlarla bilgilerini ekleyebilirsin:

git config --global user.name "Adın"
git config --global user.email "[email protected]"

Yapılandırdığın tüm ayarları görmek için şu komutu yazabilirsin:

git config --list

Output
user.name=Adın
[email protected]
...

Kimlik bilgilerinin dışında başka global ayarlar da yapabilirsin.
Örneğin, yeni oluşturacağın depolarda varsayılan branch (dal) adını main olarak tanımlamak yaygın bir pratiktir:

git config --global init.defaultBranch main

Commit mesajlarını yazarken hangi metin editörünü kullanmak istediğini de ayarlayabilirsin.
Mesela nano kullanmayı tercih ediyorsan şöyle yapabilirsin:

Not:

Nano, Linux’ta çok kullanılan basit bir metin editörüdür.

git config --global core.editor "nano"

Tüm global ayarlarını görmek için --list parametresini kullanabilirsin:

git config --global --list

Output
user.name=Adın
[email protected]
init.defaultBranch=main
core.editor=nano

Bu ayarlar, kullanıcı hesabının ana klasöründe bulunan .gitconfig dosyasında saklanır.
İstersen bu dosyayı doğrudan düzenleyebilirsin ama genelde git config komutunu kullanarak düzenlemek daha güvenlidir.

Bu ilk ayarları tamamladığında, Git artık kullanıma hazırdır.

Git’i Kaldırma

Git’i kaldırma yöntemi, onu nasıl kurduğuna bağlıdır.
İster APT paket yöneticisi ile kurmuş ol, ister kaynak koddan derlemiş ol, uygulamayı ve ilgili dosyaları sisteminden silebilirsin.

APT ile Kurulan Git’i Kaldırma

Eğer Git’i Ubuntu’nun varsayılan depolarından kurduysan, kaldırmak için apt komutunu kullanabilirsin:

Adım 1 — Git Paketini Kaldırma

Git’i kaldırmak için şu komutu kullanabilirsin.
Bu sadece paketi siler, ayar dosyaları sistemde kalır:

sudo apt remove git -y

Not:

Kaldırma sırasında senden onay isteyecek. Y yazıp ENTER’a basarak devam et.
Bu işlemle Git paketi sistemden kaldırılmış olur.

Adım 2 — Kullanılmayan Ek Paketleri Kaldırma

Git’i kurarken apt bazı ek paketler de yüklemiş olabilirsin.
Bu paketler başka yazılımlar tarafından kullanılmıyorsa, gereksiz yere yer kaplar.
Diskte alan açmak için bu paketleri kaldırabilirsin.

sudo apt autoremove

Bu komut, Git ile birlikte kurulmuş ama artık ihtiyaç duyulmayan paketleri bulur ve sistemden siler.

Kaynak Koddan Kurulan Git’i Kaldırma

Kaynak koddan derlediğin Git’i kaldırmak biraz daha manuel bir işlemdir.
Bu adımları, Git’i derlediğin aynı kaynak klasörü içinde uygulaman gerekir.

Adım 1 — Kaynak Klasörüne Gitme

Öncelikle cd komutunu kullanarak Git’in kaynak kodlarının bulunduğu klasöre geç:

cd /path/to/git/source

/path/to/git/source kısmını kendi sistemindeki doğru klasör yoluyla değiştirmen gerekiyor.
Eğer klasörün nerede olduğunu unuttuysan, sisteminde arama yapman gerekebilir.

Adım 2 — Kaldırma Komutunu Çalıştırma

Kaynak klasörüne girdikten sonra, Makefile içindeki kaldırma komutunu sudo yetkisiyle çalıştırabilirsin:

sudo make uninstall

Bu komut, daha önce make install ile sisteme eklenen Git dosyalarını kaldırır.

Kaldırmayı Doğrulama

Git’in silindiğini kontrol etmek için sürümünü sorgulamayı deneyebilirsin:

git --version

Eğer Git başarılı şekilde kaldırıldıysa, komutu çalıştırdığında bulunamadı şeklinde bir hata mesajı göreceksin:

Output
Command 'git' not found, but can be installed with:
sudo apt install git

Bu da Git’in artık sisteminde olmadığını doğrular.
Unutma, bu işlem global Git ayar dosyasını (~/.gitconfig) ya da yerel depolarını silmez.

Eğer ayar dosyasını da kaldırmak istersen, bunu elle şu komutla yapabilirsin:

rm ~/.gitconfig

Bu komut, kullanıcıya özel Git ayar dosyasını siler.
Böylece Git’i yeniden kurduğunda tamamen temiz bir yapılandırmayla başlayabilirsin.

Yaygın Hatalar ve Sorun Giderme

Git kurulumu genelde sorunsuz ilerler ama bazen küçük hatalar işleri bozabilir.
Yanlış ayarlar, sürüm uyumsuzlukları ya da güvenlik açıkları gibi problemler çıkabilir.
Bu bölümde Ubuntu üzerinde kurulum sırasında ve sonrasında yapılan en yaygın hataları ve doğru çözümleri bulacaksın.

1. Ubuntu’nun Varsayılan Depolarındaki Eski Git Sürümünü Kullanmak

Sık yapılan hatalardan biri, Ubuntu’nun varsayılan depolarındaki Git sürümüne güvenmek.
Bu sürümler genelde güncel olmaz ve GitHub veya GitLab üzerindeki bazı yeni özelliklerle uyumsuzluk çıkarabilir.

• Problem: sudo apt install git komutu çoğu zaman eski bir Git sürümü kurar.

• Çözüm: En güncel sürümü almak için kuruluma başlamadan önce resmi Git PPA (Personal Package Archive) ekle.
  Böylece en son özelliklere ve güvenlik yamalarına sahip olursun.

sudo add-apt-repository ppa:git-core/ppa
sudo apt update
sudo apt install git -y

2. Kullanıcı Kimliği Ayarlarını Atlamak

Birçok kişi Git kurduktan sonra ad ve e-posta ayarını yapmayı unutuyor.
Bu durumda commit attığında Git varsayılan bir değer kullanır ve ekip çalışmalarında kimin ne yaptığı karışabilir.

• Problem: Commit’ler “unknown” kullanıcıyla ya da sistemin otomatik ürettiği yanlış bir e-posta ile kaydedilebilir.

• Çözüm: Git’i kurar kurmaz global kullanıcı adı ve e-postanı ayarla.
  Ayrıca kullandığın e-postanın GitHub veya GitLab hesabınla aynı olmasına dikkat et ki katkıların profilinle eşleşsin.

git config --global user.name "Adın"
git config --global user.email "[email protected]"

3. Varsayılan Branch (Dal) Adını Değiştirmemek

Eskiden Git’te varsayılan dal adı master idi ama artık standart olarak main kullanılıyor.
Yeni bir repo oluşturduğunda dal adı master çıkabilir ve bu, GitHub gibi servisler main beklediği için uzak depoya gönderirken uyumsuzluk yaratabilir.

• Problem: Yerel repoda varsayılan dal adı master, ama uzak repoda main. Bu da çakışmaya yol açar.

• Çözüm: Git’i yeni oluşturulan tüm repolarda varsayılan dal adını main yapacak şekilde ayarla:

git config --global init.defaultBranch main

4. Kimlik Bilgilerini Güvensiz Saklamak veya Sürekli Tekrar Girmek

İlk kez HTTPS üzerinden uzak bir repoya bağlandığında Git senden kimlik bilgilerini ister.
Bazı kullanıcılar credential.helper store seçeneğini açar ama bu, şifreyi ya da Personal Access Token (PAT)’i düz metin olarak bilgisayara kaydeder. Bu hiç güvenli değildir.
Bazıları ise hiç yardımcı ayar yapmaz ve her seferinde kullanıcı adı/parola girmek zorunda kalır.

• Problem: Kimlik bilgilerini düz metin olarak saklamak güvenlik riski oluşturur, her seferinde girmek de verimsizdir.

• Çözüm: Uzak repolarla güvenli ve pratik şekilde çalışmak için SSH anahtarları kullan.
  Böylece her işlemde kullanıcı adı/parola girmen gerekmez.

Önce yeni bir SSH anahtar çifti oluştur:

ssh-keygen -t ed25519 -C "[email protected]"

Anahtarı oluşturduktan sonra, public key dosyanı (~/.ssh/id_ed25519.pub) al ve GitHub ya da GitLab hesabına ekle.
Böylece SSH ile bağlanırken kimlik doğrulaman otomatik yapılır.

5. Kurulumu Doğrulamamak

Git’i kurduktan sonra her şeyin doğru çalışıp çalışmadığından emin olmak için kontrol etmek önemlidir.
Kurulumun başarılı olup olmadığını görmek ve Git’in sistemin PATH’inde erişilebilir olduğundan emin olmak için sürümünü sorgula.

• Problem: Bir git komutu çalıştırdığında command not found hatası alıyorsun.

• Çözüm: Kurulum yolunu ve sürümü kontrol et:

# Yürütülebilir konumu kontrol edin
which git

# Yüklü sürümü kontrol edin
git --version

Eğer bu komutlar çalışmazsa, ya kurulumda bir hata olmuştur ya da PATH ortam değişkeni yanlış ayarlanmıştır.

6. Kurulum Yöntemlerini Karıştırmak

Git’i hem apt ile hem de kaynak koddan derleyerek kurmak gibi farklı yöntemleri bir arada kullanmak sorun çıkarabilir.
Bu durum hangi Git sürümünün çalıştığını karıştırır ve kaldırma işlemini zorlaştırır.

• Problem: Sistemde birden fazla Git sürümü varsa, hangi sürümün çalıştığı karışır ve beklenmedik hatalar yaşanabilir.

• Çözüm: Tek bir kurulum yöntemini seç ve onunla devam et.
  Çoğu kullanıcı için en iyisi PPA yöntemidir.
  Eğer özel bir sürüme ihtiyaç duyuyorsan kaynak koddan derleyebilirsin ama önce diğer sürümlerin tamamen silindiğinden emin ol.

Not:

PPA (Personal Package Archive), Ubuntu ve türevlerinde kullanılan özel bir yazılım deposudur.

7. Ayar Dosyalarını Yedeklememek

Global .gitconfig dosyası, yaptığın tüm özel ayarları saklar.
Birden fazla bilgisayarda çalışırken bu dosyayı senkronize etmezsen, her cihazda farklı ayarlar ve kimlik bilgileriyle uğraşmak zorunda kalırsın.

• Problem: Git ayarların, kısayolların ve kullanıcı bilgilerin makineler arasında farklılık gösteriyor.

• Çözüm: Ayar dosyalarını (genelde “dotfiles” denir) bir Git deposuna kaydet ve diğer cihazlarında klonla.
  Böylece her yerde aynı ortamı yakalarsın.

Sonuç

Artık Git, Ubuntu sunucunda kurulu ve yapılandırılmış durumda beklemektedir.
Bu rehberde iki kurulum yolunu gördük: hızlı ve kararlı bir kurulum için apt paketleri, en güncel sürüm içinse kaynak koddan derleme.
Ayrıca kullanıcı kimliği ayarlarını yaparak commit atmaya hazır hale geldin.

Bundan sonra projelerini takip etmeye başlayabilirsin.
İstersen mevcut bir proje için yeni bir repo oluşturabilir ya da uzak bir depoyu klonlayarak katkı yapmaya başlayabilirsin.

Daha fazlasını öğrenmek ve versiyon kontrolünü verimli kullanmak için diğer rehberlere göz atabilirsin.