💻 Bash Açıklaması: En Popüler Linux Kabuğu Nasıl Çalışır?

Bash (Bourne Again Shell), Linux ve Unix tabanlı sistemlerde en yaygın kullanılan komut satırı yorumlayıcısıdır.
Bu rehber, Bash’in temel işleyişini, özelliklerini, kullanım alanlarını ve DevOps süreçlerindeki rolünü adım adım açıklıyor.
Hazırsan terminali aç, kabuğa giriş yapıyoruz 🚀

---

💡 Bu Rehberde Ne Öğreneceksiniz

• Bash’in ne olduğunu ve neden bu kadar popüler olduğunu anlayacaksınız.
• Komut geçmişi, değişkenler, döngüler ve koşullu ifadeler gibi temel özellikleri öğreneceksiniz.
• Zsh, Fish ve Dash gibi diğer kabuklarla farklarını göreceksiniz.
• İlk .sh betiğinizi yazmayı öğreneceksiniz.
• DevOps ve sistem yönetiminde Bash’in otomasyon gücünü keşfedeceksiniz.

---

🧠 Bash Nedir?

Bash (Bourne Again Shell), 1989’da Brian Fox tarafından GNU Projesi için geliştirilen bir komut yorumlayıcısıdır.
Grafik arayüze (GUI) gerek kalmadan, klavyeden girilen metin komutlarıyla sistemi yönetmeyi sağlar.
Bash iki modda kullanılabilir:

• Etkileşimli Kabuk: Komut yaz, anında cevap al.
• Betik Dili: Tekrarlayan işlemleri otomatikleştiren .sh dosyaları oluştur.

🔧 Temel Yetenekler

• Komut geçmişi (history)
• Değişken ve dizi yönetimi
• Döngüler ve koşullu ifadeler
• Giriş/çıkış yönlendirme (> >> |)
• Arka plan süreç kontrolü

---

🧩 Bash ve Terminal Farkı

Bileşen	Tanım
Terminal	Komutları yazdığın arayüz (ör. GNOME Terminal, iTerm2).
Kabuk (Shell)	Terminalde çalışan yorumlayıcı (ör. Bash, Zsh).

🎭 Kısa benzetme:
Terminal sahnedir, Bash ise orada repliklerini söyleyen aktördür.

---

⚙️ Bash’in Öne Çıkan Özellikleri

1️⃣ Komut Geçmişi

Yukarı/aşağı oklarla eski komutlara dönebilir, Ctrl + R ile arayabilirsin.

history | grep apt

Bu komut geçmişte “apt” içeren satırları listeler.

2️⃣ Otomatik Tamamlama

Tab tuşuyla komut ve dosya adlarını tamamlayarak hız kazanırsın.

3️⃣ Değişkenler ve Parametreler

selam="Merhaba"
echo "$selam, Rabisu!"

➡️ Çıktı: Merhaba, Rabisu!

4️⃣ Döngüler ve Koşullar

for dosya in *.log; do
  echo "İşleniyor: $dosya"
done

Bu döngü, dizindeki tüm .log dosyalarını işler.

5️⃣ Betikleme (Scripting)

Tekrarlayan işlemleri tek dosyada toplayabilirsin:

#!/bin/bash
echo "Sistem Çalışma Süresi:"
uptime

İzin verip çalıştır:

chmod +x betik.sh
./betik.sh

---

🛠️ Bash Kullanım Senaryoları

Görev	Komut	Açıklama
Sistem Güncelleme	sudo apt update && sudo apt upgrade -y	Paketleri tek seferde günceller.
Zamanlanmış Yedekleme	tar -czvf /yedek/ev_$(date +%F).tar.gz /home/kullanici	Tarihli yedek oluşturur.
Log Sıkıştırma	find /var/log -type f -name "*.log" -mtime +7 -exec gzip {} \;	7 günden eski logları sıkıştırır.
Uzak Dağıtım	rsync -avz /app user@remote:/var/www/app	Uygulamayı uzak sunucuya kopyalar.

---

⚙️ Bash ve DevOps

Bash, CI/CD süreçlerinin bel kemiğidir. Örneğin, Docker konteynerlerini temizlemek için:

docker ps -q | xargs -r docker stop
docker system prune -af

Veya GitHub Actions’da otomatik dağıtım:

- run: |
    chmod +x deploy.sh
    ./deploy.sh

---

🧯 Hata Ayıklama ve Güvenli Kodlama

Betik başına şu satırı ekle:

set -euo pipefail
Seçenek	Açıklama
-e	Komut hatası olursa scripti durdurur.
-u	Tanımlanmamış değişkeni hata sayar.
-o pipefail	Pipe içinde hata olursa süreci sonlandırır.

Scripti debug etmek için:

bash -x betik.sh

---

❓ Sıkça Sorulan Sorular

1. Bash neden hâlâ bu kadar yaygın?

Çünkü POSIX uyumlu, taşınabilir ve tüm Linux dağıtımlarında varsayılan shell.

2. “command not found” hatası neden olur?

Komut yanlış yazılmış ya da sistemde yüklü değildir. which komut_adi ile varlığını kontrol et, gerekirse sudo apt install ile yükle.

3. Bash değişkenlerinin kapsamı nasıl belirlenir?

Varsayılan olarak globaltir. Fonksiyon içinde local anahtarını, dışa aktarmak için export kullan.

4. Bash script’leri nasıl daha güvenli yazılır?

set -euo pipefail ile hataları yakala, bash -x ile adım adım izle.

5. Bash yalnızca Linux’ta mı çalışır?

Hayır. Bash, macOS (Catalina öncesi), Windows (WSL) ve Unix türevlerinde de çalışır.

---

🔎 Bash vs Diğer Kabuklar

Kabuk	Kullanım Alanı	Avantaj
sh	Eski sistemler	POSIX uyumlu, basit
bash	Genel amaçlı	Yaygın, güçlü
zsh	Geliştiriciler	Kişiselleştirilebilir
fish	Yeni başlayanlar	Modern, kullanıcı dostu
dash	Sistem başlatma	Çok hızlı ve hafif

---

📘 Bash Hızlı Referans

Görev	Komut	Açıklama
Dizin yolunu yazdır	pwd	Şu anki konumu gösterir.
Dosyaları listele	ls -lh	Detaylı ve okunabilir liste.
Dosya oluştur	touch dosya.txt	Boş bir dosya oluşturur.
Metin ekle	echo "metin" >> dosya.txt	Dosya sonuna metin ekler.
Kullanıcı girişi al	read -p "Ad: " name	Girişi değişkene (name) atar.

---

🌟 Sonuç

Bash, Linux dünyasının omurgasıdır. İster sistem yöneticisi ol, ister geliştirici — otomasyonun temeli Bash’tir. Komut zincirleri, koşullar, süreç yönetimi ve CI/CD entegrasyonu ile her sunucuda aynı gücü sana verir.

💬 Şimdi sen de kendi backup.sh ya da deploy.sh betiğini yaz, ve bu gücü Rabisu Bulut sunucularında test et! ☁️