👤 Ubuntu 24.04'te Kullanıcı Ekleme, Silme ve Yetkilendirme Rehberi
💡 Bu Rehberde Ne Öğreneceksiniz?
Ubuntu 24.04 işletim sisteminde güvenliği artırmak için yeni kullanıcı hesapları oluşturmayı ve yönetmeyi öğreneceksiniz.
Root hesabı yerine ayrıcalıksız kullanıcılar kullanmanın önemini kavrayacak, kullanıcılara yönetici yetkisi (sudo) vermenin iki farklı yolunu uygulayacaksınız.
Ayrıca, artık gerekmeyen kullanıcıları silme veya geçici olarak kilitleme işlemlerini öğreneceksiniz.
🔧 Ön Gereksinimler
- Ubuntu 24.04 kurulu bir sunucu
- Root erişimi veya sudo yetkisine sahip bir kullanıcı hesabı
- Güvenlik duvarı (UFW) etkin olmalı
Henüz sunucun yoksa, Rabisu Bulut Platformu üzerinden birkaç tıklamayla Ubuntu 24.04 sunucusu oluşturabilirsin.
🧍♂️ 1. Yeni Kullanıcı Ekleme
Bir sunucu kurduktan sonra, Root hesabı yerine ayrıcalıksız kullanıcı oluşturmak en güvenli yaklaşımdır.
🔹 Root olarak ekleme
adduser yenikullanici
Bu komut, yeni kullanıcıyı oluşturur ve gerekli dizinleri kurar.
🔹 Sudo yetkili kullanıcıyla ekleme
sudo adduser yenikullanici
Sudo yetkisi olan bir kullanıcıyla oturum açtıysan bu komutu kullan.
🔸 İşlem Adımları
Parola Belirleme: Yeni kullanıcı için güçlü bir parola oluştur.
Ek Bilgiler: İsim, telefon vb. ek bilgileri doldurabilir veya boş geçebilirsin.
Onay: Bilgileri doğrulamak için Y tuşuna bas.
Artık yeni kullanıcı hesabın aktif!
🔐 2. Kullanıcıya Sudo Yetkisi Verme
Yeni kullanıcının yönetici yetkili komutları çalıştırabilmesi için sudo erişimi vermelisin. İki yöntem vardır:
🅰️ Yöntem A – Sudo grubuna ekleme (önerilen)
Ubuntu’da sudo grubuna eklenen kullanıcılar otomatik olarak yönetici yetkisine sahip olur.
sudo usermod -aG sudo yenikullanici
-aG parametresi, kullanıcıyı mevcut gruplarına ek olarak sudo grubuna dahil eder.
Kullanıcının gruplarını kontrol etmek için:
groups yenikullanici
Çıktıda yenikullanici : yenikullanici sudo görüyorsan işlem tamam.
🅱️ Yöntem B – /etc/sudoers dosyasında açık yetki tanımlama
Bu yöntem, kullanıcıya doğrudan tam yetki verir.
sudo visudo
Dosyada şu satırı bul:
root ALL=(ALL:ALL) ALL
Altına yeni kullanıcı için aşağıdaki satırı ekle:
yenikullanici ALL=(ALL:ALL) ALL
Kaydetmek için Ctrl + X, ardından Y ve Enter tuşlarına bas.
✅ Yetki Testi
Yeni kullanıcıyla giriş yaptıktan sonra:
sudo apt update
komutunu çalıştır. Şifre isteniyorsa ve işlem başarıyla tamamlanıyorsa, sudo yetkisi aktif demektir. 🎯
❌ 3. Kullanıcı Silme ve Kilitleme
🔹 Kullanıcıyı Silme
Dosyaları Tutarak Silme
sudo deluser silinecek_kullanici
Bu komut kullanıcı hesabını siler ama ev dizinini korur.
Ev Dizinini Silerek Silme
sudo deluser --remove-home silinecek_kullanici
Kullanıcının hesabını ve ev dizinini tamamen kaldırır.
🔹 Kullanıcıyı Geçici Olarak Kilitleme
Bazen kullanıcıyı tamamen silmek yerine geçici olarak devre dışı bırakmak gerekebilir.
Parolayı Kilitle
sudo passwd -l kilitlenecek_kullanici
Kullanıcının parolasını geçersiz hale getirir, giriş yapamaz.
Kilidi Aç
sudo passwd -u kilitlenecek_kullanici
Kullanıcının girişini tekrar aktif eder.
Oturum Kabuğunu Devre Dışı Bırak
sudo usermod -s /usr/sbin/nologin kilitlenecek_kullanici
Kullanıcının terminal oturumu açmasını engeller.
Tekrar etkinleştirmek istersen:
sudo usermod -s /bin/bash kilitlenecek_kullanici
⚙️ Kullanıcı Yönetimi Komut Özeti
| Görev | Komut | Açıklama |
|---|---|---|
| Kullanıcı ekleme | sudo adduser ali | Yeni kullanıcı oluşturur. |
| Sudo grubuna ekleme | sudo usermod -aG sudo ali | Yönetici yetkisi verir. |
| Kullanıcıyı silme | sudo deluser ali | Kullanıcıyı sistemden kaldırır. |
| Ev diziniyle silme | sudo deluser --remove-home ali | Tüm dosyalarıyla birlikte siler. |
| Parolayı kilitleme | sudo passwd -l ali | Giriş yapmasını engeller. |
| Parola kilidini açma | sudo passwd -u ali | Hesabı yeniden etkinleştirir. |
| Giriş kabuğunu kapatma | sudo usermod -s /usr/sbin/nologin ali | Shell erişimini kapatır. |
❓ Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. adduser ve useradd arasındaki fark nedir?
adduser, etkileşimli ve kullanıcı dostu bir betiktir. Ev dizini, iskelet dosyaları ve parola işlemlerini otomatik yapar. useradd ise daha düşük seviyeli bir komuttur ve manuel parametre gerektirir.
2. Kullanıcıdan sudo yetkisini nasıl kaldırırım?
bash
sudo deluser kaldirilacak_kullanici sudo Bu komut, kullanıcıyı sudo grubundan çıkarır. Eğer /etc/sudoers’a manuel satır eklediysen, sudo visudo ile dosyayı açıp ilgili satırı sil.
3. Kullanıcıyı silerken ev dizinini yedekleyebilir miyim?
Evet.
bash
sudo deluser --backup-home silinecek_kullanici Komutu, ev dizinini silmeden önce /var/backups/ altında .tar.gz yedeği oluşturur.
4. Kullanıcıyı sildikten sonra geri getirmek mümkün mü?
Tam olarak “geri alma” yoktur, ancak --remove-home kullanılmadıysa, ev dizini durur. Aynı kullanıcı adını ve UID’yi kullanarak hesabı yeniden oluşturabilir, dosyalarına erişebilirsin.
5. Hangi yöntem daha güvenlidir — kullanıcı silmek mi kilitlemek mi?
Kullanıcıyı tamamen silmek kalıcıdır, ancak kilitlemek geçici olarak erişimi engeller. Kritik hesaplar için kilitleme (passwd -l) daha güvenli bir tercih olabilir.
🌟 Sonuç
Etkili kullanıcı yönetimi, Ubuntu 24.04 sunucularında güvenliğin temelidir. adduser, usermod, deluser ve passwd komutlarını doğru kullanarak, sistemini hem organize hem güvenli tutabilirsin.
Bu adımları hemen Rabisu Bulut Sunucularında deneyerek, sistem yöneticiliği becerilerini bir üst seviyeye taşı! 🚀